1. Tại sao cần chuẩn bị kiến thức y tế khi sống ở Nhật?
Dựa theo số liệu của Bộ Lao động Nhật Bản, tính đến tháng 10/2024, tổng số lao động nước ngoài tại Nhật đạt mốc 2,3 triệu người, trong đó người Việt Nam chiếm gần 570.000 người – đứng thứ hai sau Trung Quốc (VietnamPlus).
Bên cạnh lao động kỹ năng và thực tập sinh, số lượng du học sinh tại Nhật đến từ Việt Nam cũng gia tăng đáng kể, chiếm hơn 20% tổng số du học sinh nước ngoài tại Nhật.
Khi sống xa nhà, đặc biệt là ở một đất nước có hệ thống y tế, ngôn ngữ và văn hóa khác biệt như Nhật Bản, việc hiểu rõ quy trình khám chữa bệnh và sử dụng bảo hiểm y tế là điều vô cùng quan trọng với người lao động và du học sinh.
2. Các loại bảo hiểm y tế bắt buộc tại Nhật
Hệ thống y tế tại Nhật Bản được đánh giá là một trong những hệ thống y tế phát triển và hiệu quả hàng đầu châu Á. Tuy nhiên, chi phí y tế tại Nhật rất cao nếu bạn không có bảo hiểm. Đó là lý do vì sao mọi cư dân tại Nhật, bao gồm cả người nước ngoài, đều bắt buộc phải tham gia một trong hai loại bảo hiểm y tế chính thức.
2.1. Bảo hiểm y tế quốc dân (Kokumin Kenkō Hoken)
Dành cho ai?
Loại bảo hiểm này áp dụng cho:
- Du học sinh tại Nhật
- Thực tập sinh kỹ năng (khi chưa ký hợp đồng chính thức)
- Người lao động tự do hoặc làm part-time
- Người không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội
Quyền lợi:
Người tham gia bảo hiểm Kokumin Kenko Hoken được hưởng:
- Chi trả 70% chi phí y tế (khám, chữa bệnh, xét nghiệm, điều trị, thuốc men)
- Không giới hạn số lần khám hoặc loại bệnh
- Được sử dụng tại hầu hết các cơ sở y tế trên toàn Nhật
Ví dụ thực tế:
Một lần khám bệnh với tổng chi phí là 10.000 Yên → bạn chỉ phải trả 3.000 Yên sau bảo hiểm.
Thủ tục đăng ký:
- Đăng ký tại phòng hành chính (市役所 – Shiyakusho) nơi bạn cư trú, trong vòng 14 ngày kể từ khi đăng ký địa chỉ cư trú tại Nhật
- Cần mang theo: Thẻ cư trú (在留カード – Zairyuu Card), hộ chiếu, giấy tờ cư trú (住民票 – Juminhyo)
- Sau khi đăng ký, bạn sẽ được cấp thẻ bảo hiểm (保険証 – Hokensho) dùng khi khám bệnh
Mức phí bảo hiểm:
- Tính dựa trên thu nhập của năm trước hoặc dựa trên mức thu nhập ước tính
- Du học sinh, lao động thu nhập thấp có thể xin miễn giảm 30–60% tùy khu vực cư trú
Ví dụ tại Tokyo, nhiều du học sinh chỉ đóng khoảng 1.000–2.000 Yên/tháng cho bảo hiểm
2.2. Bảo hiểm xã hội (Shakai Hoken)
Dành cho ai?
- Người lao động Nhật chính thức (ký hợp đồng dài hạn)
- Thực tập sinh kỹ năng giai đoạn 2 trở đi
- Nhân viên các công ty có từ 5 lao động trở lên
Gồm những phần nào?
Bảo hiểm xã hội không chỉ là bảo hiểm y tế, mà còn bao gồm:
- Bảo hiểm hưu trí (年金 – Nenkin)
- Bảo hiểm thất nghiệp
- Bảo hiểm tai nạn lao động
- Bảo hiểm chăm sóc dài hạn (介護保険 – Kaigo Hoken, cho người từ 40 tuổi trở lên)
Ưu điểm:
- Được chi trả 70% chi phí khám, chữa bệnh
- Khi bị ốm hoặc tai nạn nghỉ việc dài ngày, vẫn được trợ cấp nghỉ ốm (傷病手当金 – Shōbyō teatekin)
- Khi nghỉ hưu, có thể xin hoàn tiền một phần Nenkin nếu rời Nhật sớm (dưới 10 năm)
Phí bảo hiểm được chia sẻ:
- Người lao động đóng khoảng 7–9% thu nhập/tháng
- Công ty tiếp nhận lao động sẽ chi trả phần còn lại
→ Lao động không cần tự đi đăng ký, công ty sẽ lo toàn bộ thủ tục
>> Thông tin tham khảo thêm: Tổng hợp hệ thống bảo hiểm xã hội Nhật Bản (JapanGov – tiếng Nhật)
2.3. Sự khác biệt và lưu ý cho người Việt
Dưới đây là bản phân loại sự khác nhau giữa “Bảo hiểm quốc dân” và “Bảo hiểm xã hội”
| Tiêu chí | Bảo hiểm quốc dân | Bảo hiểm xã hội |
| Đối tượng | Du học sinh, part-time, tự do | Lao động chính thức, công ty |
| Đăng ký | Tự làm tại Shiyakusho | Công ty làm thủ tục |
| Chi phí | 1000–5000 Yên/tháng | 8–10% lương, chia 50/50 với cty |
| Phạm vi bảo hiểm | Y tế | Y tế, hưu trí, thất nghiệp,… |
| Trợ cấp khi nghỉ ốm dài hạn | Không có | Có |
| Hỗ trợ sinh con | Có, nhưng thấp | Có, được trợ cấp sinh con |
2.4. Điều gì xảy ra nếu không có bảo hiểm?
Nếu không tham gia bảo hiểm, bạn sẽ phải tự chi trả toàn bộ chi phí y tế, có thể lên tới:
- 30.000–50.000 Yên/lần khám chuyên khoa
- 100.000–500.000 Yên cho ca phẫu thuật thông thường
- 1 triệu Yên trở lên cho điều trị nội trú
Việc không tham gia bảo hiểm đúng thời hạn cũng có thể ảnh hưởng đến việc gia hạn visa hoặc chuyển đổi tư cách lưu trú. Vì vậy, đăng ký bảo hiểm y tế là nghĩa vụ pháp lý và là sự bảo vệ cho chính bản thân bạn khi sống tại Nhật.
3. Quy trình khám bệnh tại Nhật: Làm gì khi bị ốm?
3.1. Nên đến đâu?
Theo hệ thống y tế Nhật Bản, người dân nên đến phòng khám địa phương (クリニック – clinic) trước. Nếu cần thiết, bác sĩ tại đó mới giới thiệu bạn đến bệnh viện lớn.\
Không nên tự ý đến bệnh viện tuyến trên, trừ khi là cấp cứu (救急 – 119).
3.2. Thủ tục cơ bản khi đi khám
Trước khi đi khám, hãy chuẩn bị các loại giấy tờ dưới đây:
- Thẻ bảo hiểm y tế (保険証)
- Giấy tờ tùy thân
- Tiền mặt (vì không phải nơi nào cũng chấp nhận thẻ)
Tại nơi khám, bạn sẽ cần điền giấy tờ và thực hiện các thủ tục sau:
- Điền phiếu hỏi bệnh (問診票 – Monshin-hyō)
- Giao nộp thẻ bảo hiểm
- Ngồi chờ đến lượt (có thể mất 30–60 phút)
Chi phí trung bình cho một lần khám cơ bản sau bảo hiểm là 500–1.200 Yên.
3.3. Cách mua thuốc ở Nhật
Nếu bác sĩ kê đơn, bạn sẽ nhận được 処方箋 (shohōsen) – đơn thuốc. Hãy mang đơn này đến nhà thuốc (薬局 – Yakkyoku) gần đó.
Nếu chỉ bị cảm nhẹ, đau đầu hoặc sốt, bạn có thể tự mua thuốc không kê đơn tại:
- Matsumoto Kiyoshi
- Welcia
- Drug Store
>> Bài viết liên quan: Hướng dẫn chi tiết cách nạp tiền thẻ IC tại Nhật khi đi lại đến bệnh viện
4. Đối tượng đặc biệt: Du học sinh và thực tập sinh
4.1. Khám sức khỏe định kỳ: Nghĩa vụ bắt buộc và quyền lợi bảo vệ bản thân
4.1.1 Đối với thực tập sinh kỹ năng và lao động theo diện kỹ năng đặc định
Theo quy định của Cục Xuất nhập cảnh Nhật Bản, các đối tượng thực tập sinh và lao động kỹ năng phải thực hiện:
- Khám sức khỏe tổng quát ngay sau khi nhập cảnh Nhật
- Khám lại trước khi gia hạn tư cách lưu trú, thường sau mỗi 1–3 năm
Một số doanh nghiệp tiếp nhận sẽ chủ động tổ chức khám sức khỏe định kỳ hằng năm tại bệnh viện đối tác. Nội dung thường bao gồm: khám nội khoa tổng quát, X-quang phổi, kiểm tra huyết áp, mắt, nước tiểu, xét nghiệm máu và một số nơi yêu cầu thêm kiểm tra bệnh truyền nhiễm như HIV, viêm gan B/C
Trong một số trường hợp, nếu trong hồ sơ sức khỏe phát hiện bệnh lý nghiêm trọng (lao phổi, viêm gan B nặng, HIV, bệnh tim…), bạn có thể bị từ chối gia hạn visa hoặc không được tiếp tục làm việc trong một số ngành như thực phẩm, chăm sóc người già.
4.1.2 Đối với du học sinh tại Nhật Bản
Theo thông tin từ tổ chức hỗ trợ sinh viên JASSO (Japan Student Services Organization), các trường đại học, senmon và trường tiếng tại Nhật đều có:
- Khám sức khỏe đầu vào (bắt buộc khi nhập học)
- Khám sức khỏe định kỳ mỗi năm (thường vào tháng 4–6)
- Cung cấp giấy chứng nhận sức khỏe (健康診断書 – Kenkō Shindansho) phục vụ cho xin visa du học lại hoặc chuyển ngành, xin việc làm thêm hoặc thực tập và đăng ký bảo hiểm sinh viên tại trường
Nếu không tham gia khám đúng hạn, sinh viên có thể bị hạn chế sử dụng dịch vụ y tế trường hoặc không được hỗ trợ thủ tục hành chính sau này.
>>>Trang thông tin tham khảo thêm: Trang JASSO – hướng dẫn chăm sóc sức khỏe cho sinh viên nước ngoài
4.2. Lưu ý khi nghỉ học hoặc nghỉ làm
4.2.1 Đối với du học sinh
Theo quy định của Cục Quản lý Xuất nhập cảnh Nhật Bản, du học sinh:
- Chỉ được làm thêm tối đa 28 giờ/tuần trong thời gian học
- Nếu làm vượt giờ, hoặc nghỉ học kéo dài mà không có lý do chính đáng, có thể bị cảnh báo từ trường, ảnh hưởng đến tư cách lưu trú, không được gia hạn visa
Vì vậy, khi bị ốm kéo dài:
- Hãy xin giấy xác nhận khám bệnh (診断書 – Shindansho) từ bác sĩ
- Nộp đơn xin nghỉ học tạm thời nếu cần
- Liên hệ với văn phòng sinh viên quốc tế hoặc giáo viên phụ trách để được hướng dẫn
4.2.2 Đối với thực tập sinh và lao động Nhật
Nếu bạn đang làm việc theo diện kỹ năng đặc định hoặc thực tập sinh kỹ năng:
- Bạn được hưởng chế độ nghỉ ốm có lương (傷病手当金 – Shōbyō Teatekin) nếu đang tham gia bảo hiểm xã hội
- Trong thời gian nghỉ bệnh dài ngày (hơn 3 ngày liên tiếp), bạn có thể nhận tới 2/3 mức lương cơ bản tùy theo hợp đồng
Trong mọi trường hợp:
- Cần thông báo sớm cho quản lý trực tiếp hoặc nghiệp đoàn
- Nộp giấy chứng nhận nghỉ bệnh của bác sĩ
- Hạn chế tự ý nghỉ dài ngày không báo trước, vì điều này có thể dẫn đến cảnh báo từ nghiệp đoàn, không được tái tuyển dụng, ảnh hưởng đến việc gia hạn visa
>> Thông tin chính thức về trợ cấp nghỉ ốm từ Bộ Y tế Nhật Bản
5. Khi bị bệnh nặng hoặc khẩn cấp: Cần làm gì?
5.1. Gọi trong trường hợp khẩn cấp hoặc cấp cứu
- Gọi 119 để gọi xe cấp cứu (miễn phí)
- Gọi 171 Hệ thống hỗ trợ ngôn ngữ tự động khi thiên tai: truy cập hệ thống hỗ trợ ngôn ngữ tự động
- Gọi 110 – Gọi cảnh sát: Nếu bị tai nạn, hành hung (liên quan cảnh sát)
5.2. Dịch vụ hỗ trợ bằng tiếng Việt
Một trong những khó khăn lớn nhất khi khám bệnh tại Nhật là rào cản ngôn ngữ. Đối với người mới sang Nhật, việc diễn tả triệu chứng đau, đọc hướng dẫn sử dụng thuốc hay ký tên vào giấy tờ y tế bằng tiếng Nhật là một trở ngại không nhỏ.
📍 Các tỉnh có bệnh viện hỗ trợ tiếng Việt
Dựa theo JP-MIRAI – nền tảng hỗ trợ người nước ngoài tại Nhật, hiện nay có nhiều cơ sở y tế tại các tỉnh sau có nhân viên nói tiếng Việt hoặc hỗ trợ phiên dịch qua điện thoại:
- Tokyo: Bệnh viện Nisseki, bệnh viện NTT East Kanto
- Saitama: Bệnh viện Saitama Kenritsu hoặc Tokorozawa
- Kanagawa: Bệnh viện đại học Y khoa St. Marianna
- Gunma: Trung tâm y tế đa ngôn ngữ Gunma
>> Xem thêm: Danh sách bệnh viện hỗ trợ tiếng Việt – JP-MIRAI
6. Mẹo thực tế giúp bạn an tâm khi sống tại Nhật
Cuộc sống ở Nhật Bản có thể khiến nhiều người mới sang cảm thấy áp lực vì khác biệt văn hóa, ngôn ngữ và quy định pháp lý. Tuy nhiên, với một vài mẹo nhỏ nhưng thiết thực, bạn sẽ có thể giảm bớt lo lắng khi không may bị ốm hoặc gặp sự cố y tế khẩn cấp.
Dưới đây là một số lưu ý thực tế được tổng hợp từ trải nghiệm của cộng đồng người Việt tại Nhật và các khuyến cáo từ cơ quan y tế Nhật Bản:
6.1. Luôn mang theo thẻ bảo hiểm y tế bên người
- Thẻ bảo hiểm y tế (保険証 – Hokenshō) là giấy tờ quan trọng bậc nhất khi đi khám bệnh ở Nhật
- Không có thẻ, bạn có thể bị yêu cầu thanh toán 100% viện phí, kể cả khi bạn đang tham gia bảo hiểm
- Hãy để thẻ này trong ví hoặc trong túi đựng giấy tờ cá nhân cùng với thẻ cư trú (在留カード), thẻ học sinh/sinh viên (nếu có), bản sao đơn thuốc/giấy khám cũ
>>Bài viết liên quan: Chi phí khám chữa bệnh không có bảo hiểm và cách giảm thiểu chi phí
6.2. Học các câu giao tiếp y tế cơ bản bằng tiếng Nhật
Khi đến bệnh viện hoặc gọi cấp cứu, việc nói rõ triệu chứng bằng tiếng Nhật có thể giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán nhanh và chính xác hơn.
Dưới đây là một số câu phổ biến:
| Tiếng Nhật | Nghĩa tiếng Việt |
| 頭が痛い（あたまがいたい） | Tôi bị đau đầu |
| 熱があります（ねつがあります） | Tôi bị sốt |
| お腹が痛い（おなかがいたい） | Tôi đau bụng |
| 気分が悪い（きぶんがわるい） | Tôi cảm thấy khó chịu |
| 咳が出ます（せきがでます） | Tôi bị ho |
| 下痢しています（げりしてます） | Tôi bị tiêu chảy |
Mẹo nhỏ: Nếu bạn là người mới đến Nhật, chưa biết rành về tiếng Nhật, bạn có thể ghi sẵn các câu này vào một tờ giấy nhỏ bỏ ví hoặc lưu trên điện thoại để sử dụng khi cần.
6.3. Chuẩn bị một bộ sơ cứu cá nhân tại nơi ở
Một hộp thuốc sơ cứu cá nhân sẽ là cứu cánh khi bạn gặp các triệu chứng nhẹ, giúp tiết kiệm thời gian và tiền bạc. Gợi ý những vật dụng nên có như thuốc hạ sốt (Eve, Bufferin), thuốc đau bụng, tiêu chảy (Seirogan), thuốc cảm, ho (Pabron, Lulu), nhiệt kế điện tử, băng cá nhân, cồn sát trùng, khẩu trang dự phòng, khăn giấy khô và ướt
6.4. Kết nối với cộng đồng người Việt tại Nhật
- Tham gia các nhóm Facebook, Zalo của người Việt tại các tỉnh như: “Người Việt ở Tokyo”, “Du học sinh Gunma”, “Việt Nam – Saitama”…
- Đây là nơi bạn có thể hỏi nơi khám bệnh có nhân viên nói tiếng Việt, kinh nghiệm xin nghỉ học, nghỉ làm, nơi mua thuốc giá hợp lý, cách xử lý khi không có người phiên dịch
6.5. Nắm rõ quyền lợi và chi phí y tế để tránh hoang mang
Dù bạn là du học sinh hay người lao động, việc hiểu rõ loại bảo hiểm bạn đang tham gia, chi phí ước tính khi khám bệnh tại Nhật, trợ cấp khi nghỉ ốm dài ngày sẽ giúp bạn chủ động chuẩn bị tài chính và tinh thần, thay vì lo sợ hay né tránh điều trị.
6.6. Mẹo bonus: Tải ứng dụng hỗ trợ y tế cho người nước ngoài
Một số ứng dụng cực kỳ hữu ích khi bạn cần dịch nhanh hoặc tìm kiếm hỗ trợ y tế:
- VoiceTra (viện phát triển ngôn ngữ Nhật) – hỗ trợ dịch hội thoại
- Emergency Medical Handbook (JNTO) – cung cấp từ vựng và biểu mẫu khi đi bệnh viện
- Google Maps & JP-MIRAI Map – tìm bệnh viện gần nhất có hỗ trợ tiếng nước ngoài
7.Kết luận
Chỉ với một vài mẹo nhỏ như luôn mang theo thẻ bảo hiểm, chuẩn bị sẵn thuốc thiết yếu, học một số câu tiếng Nhật cơ bản và kết nối với cộng đồng người Việt tại Nhật, bạn sẽ cảm thấy tự tin và an toàn hơn rất nhiều khi sống xa nhà.
Hy vọng các thông tin trong bài viết sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan về tình hình y tế và những chuẩn bị cần thiết về bảo hiểm và các dụng cụ y tế cần thiết khi sống tại Nhật ở thời điểm ban đầu.
